Đi Và Viết
Hơi Thở Tết Miền Tây Qua Làng Bánh Phồng Trăm Tuổi: Hương Vị, Ký Ức Và Di Sản
Làng Bánh Phồng Miền Tây: Hơi Thở Mùa Tết Từ Những Bàn Tay Quê
Khi gió chướng bắt đầu chạy dọc những hàng dừa, cũng là lúc làng bánh phồng ở miền Tây bước vào mùa làm việc nhộn nhịp nhất trong năm. Bánh phồng với người miền sông nước không chỉ là món ăn, mà còn là ký ức, là phong tục, là linh hồn của Tết Việt bao đời nay.
Sớm mai trên con đường trắng màu bột
Từ xa, con đường nhỏ dẫn vào làng nghề như được phủ kín một lớp sương trắng. Từng tấm bánh mới trải phơi nối nhau hàng cây số. Mùi nước cốt dừa, mùi nếp mới hòa cùng nắng sớm tạo ra thứ hương rất lạ – thứ hương mà chỉ cần ngửi là biết Tết đã thật sự đến.
Trong các xưởng bánh, tiếng máy quết vang đều như một nhịp điệu quen thuộc. Những thau bột nếp hoặc khoai mì vừa xay được đưa vào cối. Chủ lò thêm đường, muối, nước cốt dừa theo tỷ lệ gia truyền. Bột quết càng lâu càng dẻo – đúng chuẩn cho chiếc bánh “nở phồng” đẹp mắt khi nướng.
Nghề xưa – nay khoác áo mới
Ngày trước, mọi công đoạn của nghề làm bánh phồng đều dựa vào sức người: quết bột bằng chày đá, cán bằng tay, phơi phụ thuộc trời nắng. Một ngày chỉ được vài trăm chiếc.
Giờ đây, nhiều cơ sở đã đầu tư máy quết, máy cán, lò sấy – năng suất tăng gấp 5–6 lần. Thế nhưng, điều đặc biệt là hương vị vẫn giữ nguyên. Công nghệ chỉ giúp nhanh hơn, còn cái “hồn bánh” thì vẫn nằm trong đôi bàn tay người thợ.
Nhiều xưởng lớn tại miền Tây mỗi ngày xuất ra 10.000–13.000 chiếc vào gần Tết – đủ để phục vụ nhu cầu của các tỉnh phía Nam.
Chuyện làm bánh – chuyện của cả xóm
Phơi bánh phồng truyền thống tại làng nghề miền Tây
Ở miền Tây, làm bánh phồng không chỉ là việc của một nhà, mà là của cả xóm. Nhà có nếp ngon mang tới, nhà có dừa đem lại, nhà có đường thốt nốt mới nấu xong liền góp phần. Tất cả hòa lại như một lễ hội mùa vụ.
Người già kể chuyện xưa. Trẻ con chơi quanh sân. Thanh niên thay phiên quết bột. Cái không khí ấy tạo nên sự gắn kết mà chỉ làng nghề truyền thống mới có.
Nướng bánh – nghệ thuật của ngọn lửa
Cận Tết, từng mẻ bánh được mang ra nướng trên lửa rơm hoặc lá dừa. Ngọn lửa phải trong, đều, không khói. Người nướng bánh giống như một nghệ sĩ – tay đảo bánh liên tục để bánh nở tròn, không cháy cạnh.
Âm thanh phụp nhẹ khi bánh phồng nở, cộng với mùi thơm của tinh bột chín, của nước cốt dừa, khiến bất kỳ ai từng trải qua đều nhớ mãi. Đó là mùi tuổi thơ của bao thế hệ miền Tây.
Ý nghĩa văn hóa: Vì sao Tết miền Tây không thể thiếu bánh phồng?
Bánh phồng mang tên “phồng” không phải ngẫu nhiên. Người miền Tây tin rằng đó là biểu tượng của sự sung túc, nở nồi, nở lộc, nở tài trong năm mới.
Chiếc bánh chứa cả triết lý nông nghiệp:
-
từ hạt nếp, củ khoai, trái dừa do đất trời ban tặng
-
đến đôi bàn tay lao động của con người
-
rồi kết tinh trong nắng, gió, lửa
Tất cả hòa lại thành một món quà tinh túy dâng lên tổ tiên.
Ký ức Tết và chiếc bánh phồng của ông nội
Tôi vẫn nhớ những năm nhà còn khó khăn. Tết đến, không có mứt ngon hay trái cây lạ. Ông nội bảo:
“Không có gì cũng được, chỉ cần có bánh phồng là ông bà vui lòng rồi.”
Nhờ ông góp công quết bột cùng bà con, nhà tôi luôn có vài chục chiếc bánh phồng để cúng gia tiên.
Bánh phồng ngày ấy không chỉ là món ăn. Nó là sự chia sẻ, là tình làng nghĩa xóm, là lời nhắc rằng:
“Chỉ cần siêng năng, Tết nào cũng sẽ đủ đầy.”
Kết
Ngày nay, dù công nghệ thay đổi, bánh phồng miền Tây vẫn giữ nguyên hương vị của ký ức. Nó không chỉ là đặc sản, mà là một phần di sản văn hóa sống của người miền sông nước.
Chỉ cần nhìn thấy những tấm bánh phơi dưới nắng hay nghe tiếng máy quết vang lên từ một xưởng nhỏ bên đường… là biết Tết đã thực sự bắt đầu.